Ναός Αγίων Δέκα Μαρτύρων 
ΝΑΟΣ ΑΓΙΩΝ ΔΕΚΑ ΜΑΡΤΥΡΩΝ 

Ναός Αγίων Δέκα Μαρτύρων 

Ο μονόχωρος καμαροσκεπής Ιερός Ναός Αγίων Δέκα είναι κτισμένος στην πλατεία των Κάτω Γδοχίων. Η ανέγερσή του έγινε το έτος 1911, σύμφωνα την εγχάρακτη επιγραφή στο υπέρθυρο της κεντρικής εισόδου και ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1920. Εκείνη την περίοδο τα Γδόχια έσφυζαν από ζωή και είχαν δύο Εφημερίους, τον π. Εμμανουήλ Γιανναδάκη στον Ιερό Ναό Ευαγγελισμού Θεοτόκου και τον π. Απόστολο Πατεραντωνάκη στα Κάτω Γδόχια.

Ο ναός είναι ευμεγέθης και ανυψώνεται σε μεγάλο ύψος. Το λιθόκτιστο πλαίσιο που κοσμεί τις θύρες, την κεντρική στη βόρεια πλευρά, και τη δευτερεύουσα στη δυτική, όπως και τα οκτώ τετράγωνα παράθυρα, τέσσερα μεγάλα (δύο σε κάθε πλευρά) στο ύψος της κεντρικής θύρας στη βόρεια και νότια όψη, και αντίστοιχα τέσσερα μικρά φωτιστικά (δύο σε κάθε πλευρά) σε μεγαλύτερο ύψος, είναι απλά χωρίς ιδιαίτερη ανάγλυφη διακόσμηση. Λιτό είναι και το καμπυλωτό τόξο πάνω από τις θύρες, η βάση του οποίου διακοσμείται με περίτεχνο διάκοσμο. Στο υπέρθυρο της κεντρικής εισόδου αναγράφεται η γνωστή «καρκινική» φράση (διαβάζεται το ίδιο από αριστερά και δεξιά) «ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ». Πάνω από το ημικυκλικό τόξο της θύρας είναι εντοιχισμένος ένας λιθόγλυπτος λίθος με χρονολογία 1911-1920, ανάμεσα σε άλλους λαξευμένους λίθους, εντοιχισμένοι σε λίθινο πλαίσιο. Προφανώς ήταν η βάση του λιθόκτιστου καμπαναριού, το οποίο καταστράφηκε και αντικαταστάθηκε με νέο μονόλοβο από τσιμέντο. Ο ναός στην ανατολική και δυτική όψη κοσμείται με στρογγυλούς διάτρητους λιθανάγλυφους φεγγίτες. Την εικόνα συμπληρώνουν τα λιτό λίθινο τετράγωνο φωτιστικό αγιοθύριδο στην αψίδα του ιερού βήματος.

Ατυχής θεωρείται και η κατασκευή περιμετρικά διπλού γείσου με δοκάρια από σκυρόδεμα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για να στερεωθεί ο ναός.

Το ξύλινο τέμπλο του ναού είναι ζωγραφιστό, έργο του λαϊκού ξυλουργού της περιοχής Εμμανουήλ Γιανναδάκη του Γεωργίου από τον Συκολόγο, δωρεά του κτήτορα Νικολάου Πηγιάκη και του Γ. Επιτροπάκη. Οι εικόνες του τέμπλου, τα λυπηρά και τα αναστάσιμα, όπως και το δωδεκάορτο είναι αξιόλογης αναγεννησιακής τέχνης.  Έργο της Αδελφότητος Θεοφαναίων από τη Σκήτη των Καυσοκαλυβίων του Αγίου Όρους, οι οποίοι ενυπογράφουν την εικόνα των Αγίων Δέκα στο προσκυνητάρι, που φέρει χρονολογία 1920, καθώς και την εικόνα Δεσπότου Χριστού, με χρονολογία 1921.

Κτήτορας του ναού ήταν ο Νικόλαος Πηγιάκης, οικοδόμος στο επάγγελμα, ο οποίος έκανε τάξιμο στους Αγίους Δέκα Μάρτυρες της Κρήτης, μετά την αποφυλάκισή του να κτίσει ναό. Επίσης, η παράδοση αναφέρει πολλά θαύματα των Αγίων, μεταξύ των οποίων ήταν η διάσωση με θαυματουργικό τρόπο του μοναχοπαιδιού του κτήτορα Ιωάννου Πηγιάκη στο Μικρασιατικό μέτωπο το 1922, αλλά και κατά τις εκτελέσεις στα χωριά της Βιάννου τη Γερμανική Κατοχή στις 14 Σεπτεμβρίου του 1943. 

Ο ναός εγκαινιάστηκε από τον Επίσκοπο Ιεράς και Σητείας Αμβρόσιο (Σφακιανάκη), πιθανόν το έτος 1921.