Ενοριακός ιερός ναός Μεταμορφώσεως του Κυρίου-Αγίου Χαραλάμπους και Αγίου Παντελεήμονος

Ο ενοριακός ναός της Ενορίας Κάτω Σύμης είναι νεώτερος και είναι κτισμένος στη θέση παλαιότερου ναού, τιμώμενου στη Μεταμόρφωση του Κυρίου και στον Άγιο Χαράλαμπο στη θέση Κάτω Γειτονιά εντός του οικισμού. Ο ναός αυτός αναφέρεται σε επίσημο βενετικό έγγραφο του 1633 ως ναός του Σωτήρος Κάτω Σύμης, ο εφημέριος του οποίου ονομαζόταν π. Φίλιππος Χορτάτσης και πέθανε στις 10 Οκτωβρίου 1633. Τη θέση του ανέλαβε ο Μιχελής Χαμέτης υιός κυρ Νικολό. Επίσης ο Giuseppe Gerola, κατά τη διέλευσή του από την Κάτω Σύμη (1900-1902), φωτογράφισε την πόρτα του κατ᾽ εκείνην την εποχή μισοερειπωμένου ναού, γράφοντας τα εξής: «Kato Simi-Porta della Chiena di S. Caralambo...». Δηλαδή, «Κάτω Σύμη-Πόρτα της Εκκλησίας του Αγίου Χαραλάμπους».

Ο σημερινός ναός είναι δίκλιτος (δίδυμος) καμαροσκεπής, αλλά το νότιο κλίτος ανήκει στον τύπο του δίκογχου ναού με δύο αψίδες. Η Αγία Τράπεζα στο βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Κυρίου και στο νότιο κλίτος οι δύο άλλες Άγιες Τράπεζες είναι αντίστοιχα αφιερωμένες στον Άγιο Χαράλαμπο η βόρεια και στον Άγιο Παντελεήμονα η νότια.

Το τέμπλο είναι γύψινο και οι εικόνες αγιογραφημένες από τον Βιαννίτη ζωγράφο από τον Άγιο Βασίλειο Ιωάννη Εμμ. Ψαράκη με την αναγεννησιακή τεχνοτροπία, όπως τη διδάχθηκε στις Καρυές του Αγίου Όρους.

Ο ναός κτιζόταν για πολλά χρόνια στη θέση του παλαιότερου που κατεδαφίστηκε. Το έτος 1954 έγινε η προκήρυξη του έργου της αποπεράτωσης των εργασιών και η εργασία κατακυρώθηκε στον εμπειροτέχνη εργολάβο Γεώργιο Κ. Παπαδάκη, από το Ηράκλειο με επιβλέποντα τον Πολιτικό Μηχανικό Νικόλαο Φανουράκη και το Τεχνικό Γραφείο του επίσης από το Ηράκλειο.

Μετά την αποπεράτωση των εργασιών έγιναν τα ιερά εγκαίνιά του πιθανόν το έτος 1957 από τον μακαριστό Μητροπολίτη Ιεράς και Σητείας Φιλόθεο Μαζοκοπάκη.