Ενοριακός ναός Αγίου Σπυρίδωνος

Ο ενοριακός ναός του Αγίου Σπυρίδωνος βρίσκεται στη νότια πλευρά της Ρίζας, στον συνοικισμό Ζούρβα, πάνω από το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου του χωριού. Είναι μονόχωρος καμαροσκεπής ευμεγέθης και υψηλός ναός, πιθανόν κτίσμα της ενετικής περιόδου (16ου-17ου αι.), με αρκετά λιθόγλυπτα στοιχεία στις εξωτερικές επιφάνεις, που μαρτυρούν τεχνοτροπία του κλασσικισμού της Βενετοκρατίας.

 Εντυπωσιάζει το λιτό λίθινο θύρωμα της εισόδου στη νότια όψη, με λιθόκτιστο πλαίσιο, χωρίς ιδιαίτερη διακόσμηση, με εγχάρακτη επιγραφή στο υπέρθυρο μέσα σε διακοσμητικό πλαίσιο την ημερομηνία «1847 ΜΑΡΤΙΟΥ ΤΙS 4», ενώ στο λίθινο πλαίσιο του παραθύρου της ίδιας όψης είναι χαραγμένη η χρονολογία 1847. Πιθανόν μαρτυρούν τον χρόνο ανακαίνισης και επισκευής του ναού. Το ημικυκλικό τόξο πάνω από τη θύρα είναι κοσμημένο με ανάλογη λιτή διακόσμηση, ενώ στην απόληξή του εντυπωσιάζουν τα λιθόγλυπτα με παραστάσεις από το φυτικό βασίλειο (δύο άνθη και μία αγκινάρα). Εξαιρετικής τέχνης είναι το περίτεχνο μονόβολο λίθινο καμπαναριό με τη χαρακτηριστική επίστεψη, το οποίο έχει συντηρηθεί. Την εικόνα εξωτερικά συμπληρώνουν οι αετωματικές επιστέψεις του ανατολικού και δυτικού τοίχου, οι ανάγλυφοι σταυροί στις απολήξεις του ανατολικού και δυτικού τοίχου, τα εξέχοντα γείσα, το απλό φωτιστικό αγιοθύριδο στην αψίδα που σχηματίζει σταυρό, οι περίτεχνοι διάτρητοι ρόδακες στον ανατολικό και δυτικό τοίχο, όλα γνήσια δείγματα της βενετικής τεχνοτροπίας του κλασσικισμού, αλλά και του εκλεκτικιστικού ρυθμού του 19ου αι.

Στο εσωτερικό ο ναός στηρίζεται με σφενδόνιο στο μέσο. Εντυπωσιάζει το αριστοτεχνικό και με πολλές παραστάσεις από το φυτικό και ζωικό βασίλειο ξυλόγλυπτο και επιχρυσωμένο τέμπλο, που έχει κατασκευαστεί από επιδέξιο τεχνίτη της περίφημης και ονομαστής Σχολής των Νιταδόρων του Οροπεδίου Λασιθίου, που μας άφησαν εξαίρετα έργα λαϊκής τέχνης. Είναι ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα των έργων αυτών στην Κρήτη, το οποίο έχει συντηρηθεί από την τότε 13η Εφορεία Αρχαιοτήτων.

Χωρίζεται σε τρία διαζώματα, με Δωδεκάορτο, Εσταυρωμένο και Λυπηρά και δράκους. Οι εικόνες είναι ενυπόγραφες, έργα του Βιαννίτη αγιογράφου Εμμανουήλ Κόμη του έτους 1886. Στο μεσαίο διάζωμα εικονίζονται ο Χριστός ένθρονος, η Θεοτόκος βρεφοκρατούσα και ο Άγιος Σπυρίδωνας. Στην κάτω ζώνη παριστάνονται ο Άγιος Χαράλαμπος, και οι  Όσιοι Αντώνιος και Σάββας. Στο επάνω διάζωμα οι εικόνες του Δωδεκαόρτου και τέλος τα Λυπηρά με τον Εσταυρωμένο στο κέντρο  και τη Θεοτόκο και τον Ευαγγελιστή εκατέρωθεν ζωγραφισμένους μέσα σε ξυλόγλυπτα πλαίσια. Την εικόνα συμπληρώνουν τα βυμόθυρα με εικόνες των πρωτοκορυφαίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου, ενώ εντυπωσιάζει το μοναδικό σε ναό της Μητροπόλεως ξύλινo λιτό κιβώριο πάνω από την Αγία Τράπεζα.

Στο ναό φυλάσσονται και άλλες φορητές εικόνες από τα παρεκκλήσια της Ενορίας.

Αξιοσημείωτο είναι και το βοτσαλωτό δάπεδο στον αύλειο χώρο του ναού, όπου ανατολικά υπάρχει η αίθουσα της Ενορίας. Επίσης, στο προαύλιο και νοτιοδυτικά του ναού υπάρχει η μισοκαμένη ελιά, όπου, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, που διέσωσαν αυτόπτες και αυτήκοοι μάρτυρες, έπεσε ο κεραυνός εν ώρα λειτουργίας του παρακείμενου Δημοτικού Σχολείου, κατόπιν θαυματουργής επεμβάσεως του αγίου Σπυρίδωνος και δεν προξένησε άλλες ζημιές. Ακόμα, μαρτυρείται ότι μία χρονιά που δεν δόθηκε σε κάποιο φτωχό το ζευγάρι των παπουτσιών -που κάθε χρόνο προσέφερε στην εορτή της μνήμης του αγίου Σπυρίδωνος μία ευσεβής Ριζώτισσα- είχε φθαρεί η σόλα των παπουτσιών μέχρι την επόμενη πανήγυρη του ναού (12 Δεκεμβρίου), απόδειξη ότι ο άγιος είναι ζωντανός και προστρέχει συνεχώς προς βοήθεια όλων όσοι με θερμή πίστη τον επικαλούνται.