Ναός Κοίμησης Θεοτόκου - Αγίας Άννας

Ο δίκλιτος Ιερός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και της Αγίας Άννας βρίσκεται στη δυτική πλευρά των Μέσα Μουλιανών, στο λεγόμενο «Μικρό Πέρα Χωριό», σε πανοραμική θέση με θέα του κυρίως οικισμού και της κατάφυτης ρεματιάς του χωριού.

Στη σημερινή του μορφή οικοδομήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, στη θέση παλαιότερου ναού, αφιερωμένου στην Παναγία, που αναφέρεται στη βενετική απογραφή των ορθοδόξων ναών της περιοχής της Σητείας, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1637, ως ναός της Παναγίας της Παντάνασσας στο Βαρδοχώρι (vardhochori) Μέσα Μουλιανών.

Στα τέλη του 19ου αι. για να καλυφθούν οι αυξανόμενες λειτουργικές ανάγκες του Πέρα Χωριού, κατεδαφίστηκε ο παλαιός, προφανώς μικρός ναός, και οικοδομήθηκε νέος ευρύχωρος, δίκλιτος, και αφιερώθηκε στην Κοίμηση της Θεοτόκου, όπως ο παλαιός, και στην Αγία Άννα, τη Μητέρα της Παναγίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα χρόνια εκείνα ο κάθε οικισμός των Μουλιανών είχε δικό του Ιερέα. Έτσι, το 1901, σύμφωνα με το Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Ιεραπύτνης και Σητείας, στα Μέσα Μουλιανά ιερουργούν δύο Ιερείς, ο π. Ιωάννης και ο π. Μιχαήλ Θαλασσινός (πατήρ και υιός), ο ένας στο Μεγάλο Χωριό και ο άλλος στο Μικρό Πέρα Χωριό.

Εξωτερικά, στη νότια πλευρά του ναού δεσπόζει η κεντρική θύρα με λιτά αρχιτεκτονικά στοιχεία που ακολουθούν τον εκλεκτικιστικό ρυθμό του τέλους του 19ου αι. Τα λιθόκτιστα πλαίσια είναι περίτεχνα και αναπτύσσονται σε ζώνες με ημικιονίσκους, παραστάδες και απλά κυματοειδή γείσα. Το κωδωνοστάσιο είναι μονόλοβο πάνω από τη θύρα. Τα παράθυρα στον βόρειο και νότιο τοίχο είναι απλά, όπως και τα γείσα εξωτερικά στις αψίδες του ιερού βήματος. Την εξωτερική εικόνα συμπληρώνουν τα φωτιστικά παράθυρα των αψίδων με λιτό σκάλισμα στην ανατολική όψη και τα τετράγωνα παράθυρα της δυτικής όψης.

Εσωτερικά τα δύο κλίτη διαχωρίζονται μεταξύ τους από ένα μεγάλο κίονα στον οποίο στηρίζονται τα δύο τόξα επικοινωνίας. Ο ναός κοσμείται από λιτό σύγχρονο ξύλινο τέμπλο με πλήρες εικονογραφικό πρόγραμμα, που έχει αντικαταστήσει το παλαιό. Από τα παλαιό σώζονται τα βημόθυρα με τους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο και η εικόνα της Υπαπαντής του Κυρίου.

Ο ναός πανηγυρίζει εκτός από την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου καθ᾽ όλη την περίοδο του Δεκαπενταυγούστου τελούνται οι Θείες Λειτουργίες και οι Ιερές Παρακλήσεις, σε όλες τις Θεομητορικές εορτές, στις εορτές της Σύναξης των Αγίων και Δικαίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης (9 Σεπτεμβρίου), της Συλλήψεως (9 Δεκεμβρίου) και της Κοιμήσεως της Αγίας Άννης (25 Ιουλίου), καθώς και στην εορτή της Υπαπαντής του Κυρίου (2 Φεβρουαρίου).