Ναός Τιμίου Σταυρού - Προφήτη Ηλία (στη «Μονοκαρά»)

Ο λιθόκτιστος ιερός ναός Τιμίου Σταυρού και του Προφήτου Ηλία βρίσκεται σε υψόμετρο 730 μ. στη θέση «Κεφάλα» του οροπεδίου της «Μονοκαράς» Τουρλωτής, όπου υπάρχει ο ομώνυμος οικισμός με τη μοναδική θέα στον κόλπο του Μεραμβέλλου και στα γύρω χωριά  Λάστρο, Σφάκα και Τουρλωτή. Στη Μονοκαρά κατά τους θερινούς μήνες διέμεναν κυρίως κτηνοτρόφοι που χρησιμοποιούσαν τις κατάφυτες πλαγιές της περιοχής ως βοσκοτόπια, αλλά και άλλοι κάτοικοι που ασχολούνταν με γεωργικές εργασίες.

Το βόρειο κλίτος η βόρειος ναός είναι αφιερωμένο στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού και το νότιο στον Προφήτη Ηλία τον Θεσβίτη, εορτές καλοκαιρινές, όπου οι κάτοικοι της Τουρλωτής βρίσκονταν στη απαράμιλλου φυσικού κάλλους αυτή περιοχή.

Είναι δίχωρος καμαροσκεπής ναός, κτισμένος στα τέλη του 19ου, ο οποίος έχει υποστεί πολλές επεμβάσεις τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές όψεις με τσιμεντοκονιάματα. Οι δύο ναοί εσωτερικά συνενώνονται με μία μικρή κεντρική καμάρα. Τα παλιά τέμπλα και οι εικόνες έχουν αντικατασταθεί με σύγχρονα ξυλόγλυπτα και νεώτερες εικόνες, ενώ στο δάπεδο έχουν τοποθετηθεί ακαλαίσθητα πλακάκια.

Αξιοσημείωτο είναι ότι στον ναό υπάρχουν οι εικόνες και των Αγίων Αριστείδου και Νικήτα, καθώς ήταν παλαιά παράδοση ο ναός του Τιμίου Σταυρού να λειτουργείται και κατά την παραμονή της πανηγύρεώς του, ημέρα μνήμης του Αγίου μάρτυρος Αριστείδου, όπως και την επομένη ημέρα από την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού, εορτή της μνήμης του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Νικήτα, καθώς εκείνες τις ημέρες ο οικισμός έσφυζε από ζωή.

Ο ναός εγκαινιάστηκε από τον Επίσκοπο Ιεροσητείας Αμβρόσιο Σφακιανάκη (1890-1929) την Κυριακή 12 Σεπτεμβρίου του έτους 1904.