Ναός Αγίας Παρασκευής στο Ψαθί

Παραπάνω από τον ερειπωμένο οικισμό Ψαθί, νοτιοανατολικά της Καλαμαύκας, και κάτω από τα επιβλητικά βράχια, δίπλα σε πηγή με πλούσια βλάστηση και μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο, βρίσκεται ο μονόχωρος σπηλαιώδης ναός της Αγίας Παρασκευής, κτισμένος σε κοίλωμα βράχου. Μεγάλο τμήμα του ναού και το μεγαλύτερο του Ιερού Βήματος βρίσκεται κάτω από τον βράχο, στο οποίο έχει προσαρμοθεί κατάλληλα το απλό και απέριττο ξύλινο τέμπλο του ναού. Στην είσοδο ξεχωρίζει το λιτό πέτρινο θύρωμα, ενώ έξω από τον ναό υπάρχει παλαιά «φλέγα», που το νερό της καταλήγει σήμερα στην Παναγία την Μονημερήτισσα για την ύδρευση των λιγοστών κατοίκων του οικισμού Καμάρα.

Η Αγία Παρασκευή ήταν παλαιό μοναστήρι που αναφέρεται σε συμβολαιογραφικές πράξεις του Νοταρίου Ιεράπετρας Ιωάννου Ολόκαλου ως «Μονή της Αγίας Οσιομάρτυρος και Αθληφόρου Παρασκευής στο Ψαθί(ν) (η Ψαθοχάμπασο)». Ειδικότερα, σε νοταριακό έγγραφο που συντάχθηκε στις 14 Απριλίου 1541 (αριθ. Καταστίχου 214) αναφέρεται ότι η «κερά Μαρία, γυνή του κυρ-Μανώλη Μελησινού» εδώρησε όλη την περιουσία της «εν τη Μονή της Αγίας Οσιομάρτυρος και Αθληφόρου Παρασκευής». Επίσης η Μονή αναφέρεται στη διαθήκη (αριθ. κατ. 239, 3 Ιανουαρίου 1543) του Μοναχού «Φιλοθέου Νταβράδου, υιού του παπά Νικολάου», ο οποίος εμφανίζεται σε νοταριακά έγγραφα του Ολόκαλου (αριθ. κατ. 170/26 Δεκεμβρίου 1536, αριθ. κατ. 187 και 188/16 Φεβρουαρίου 1539, αριθ. κατ. 225/24 Ιανουαρίου 1542, αριθ. κατ. 246/28 Νοεμβρίου 1546) από το 1536 έως το έτος 1546 «ως γνήσιον μέλος του κοινοβίου», «κατοικούμενος εν τη Μονή της Αγίας Οσιομάρτυρος και Αθληφόρου Παρασκευής εις τόπον ονομαζόμενον Ψαθί, ευρισκόμενος εν τω νυν εις το χωρίον Καλαμαύκα».