Ιερός ναός Παναγίας της Γαλακτοκτισμένης η Νηστικογαλατοκτισμένης η Ριζοβιγλιώτισσας (κοιμητηριακός)

Στην τοποθεσία Σκαπετού, βόρεια του οικισμού, όπου αναβλύζει τα πλούσια κρυστάλλινα νερά της η Μέσα Φλέγα, απλώνεται η Μέσα Γειτονιά στην οποία, ήδη από την περίοδο της Βενετοκρατίας, υψώνεται ο μεγαλοπρεπής για τα δεδομένα της εποχής του Ναός της Παναγίας της Γαλακτοκτισμένης η Νηστικογαλατοκτισμένης η Ριζοβιγλιώτισσας. Η ανέγερση του ναού ανάγεται στα χρόνια που η «Γαληνοτάτη Δημοκρατία του Αγίου Μάρκου», η Βενετία, εξουσίαζε την Κρήτη. Τότε, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, κτίσθηκε ο Ναός της Παναγίας από την Αρχόντισσα της περιοχής και αφιερώθηκε στην Παναγία, για να αναπαυθεί η ψυχή του Άρχοντά της, ο οποίος πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος από τον Ενετό Άρχοντα της Κρήτης, επειδή παραβίασε τους κανόνες της πατροπαράδοτης φιλοξενίας και τον ηθικό νόμο.

Το προσωνύμιο Νηστικογαλατοκτισμένη οφείλεται στο γεγονός ότι, σύμφωνα με την επιθυμία της τοπικής Αρχόντισσας και Κτητόρισσας του Ναού, οι κτίστες  χρησιμοποίησαν γάλα αντί για νερό και την ώρα της εργασίας τους από ευλάβεια νήστευαν. Το άλλο προσωνύμιο Ριζοβιγλιώτισσα οφείλεται στο τοπωνύμιο Ριζόβιγλο, όπου είναι κτισμένη η εκκλησία.

Πρόκειται για ευμεγέθη μονόχωρο καμαροσκεπή ναό με εξαίσιες αναλογίες, μεγάλο ύψος και μοναδικά χαρακτηριστικά της βενετσιάνικης εκλεπτισμένης αρχιτεκτονικής. Έχει δύο θύρες στον νότιο και δυτικό τοίχο με περίτεχνο θύρωμα, υπέρθυρα γείσα που κοσμούνται με ακόσμητα κυμάτια και συμπληρώνονται με τα καμπυλωτά υπερυψωμένα ημικυκλικά λίθινα τόξα. Το παράθυρο στο νότιο τοίχο είναι πολύ μεγάλο και κοσμείται με καμπυλωτό ημικυκλικό λίθινο τόξο. Η λιθοδομή είναι εντυπωσιακή, όπως και οι αετωματικές επιστέψεις του ανατολικού και δυτικού τοίχου που κοσμούνται με ανάγλυφους σταυρούς. Η εξωτερική εικόνα συμπληρώνεται με τα εξέχοντα γείσα, το περίτεχνο φωτιστικό αγιοθύριδο και τους περίτεχνους ανάγλυφους κυκλικούς φωτιστικούς φεγγίτες διακοσμημένους με ρόδακες, όλα γνήσια δείγματα της βενετικής αρχιτεκτονικής. 

Ατυχής θεωρείται η κατασκευή περιμετρικά ενός ζωναριού με δοκάρια από σκυρόδεμα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για να στερεωθεί ο ναός, που επέφερε περισσότερα προβλήματα στο μνημείο, λόγω επιπρόσθετου βάρους.

Στο εσωτερικό εντυπωσιάζει το αριστοτεχνικό ξυλόγλυπτο τέμπλο, που έχει κατασκευαστεί από επιδέξιο τεχνίτη, με βαθύ σκάλισμα και πολλές παραστάσεις, τα λυπηρά εξαιρετικής τέχνης καθώς και οι δεσποτικές εικόνες και τα δωδεκάορτα, από τα σημαντικότερα δείγματα της ξυλογλυπτικής τέχνης του 19ου αι στην περιοχή. Φέρει ζωγραφισμένη ημερομηνία 1899 και την επιγραφή «ΜΝΗΣΘΗΤΙ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΣΟΥ ΕΜΜ. Ι. ΞΕΝΙΚΑΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΚΑΙ ΙΩ. ΤΖΑΓΚΑΤΑΚΗ Κ. ΧΑΜΗΛΑΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΑΜΗΛΑΚΗΔΩΝ, ΕΜΜ. ΚΩΣΝΤΑΝΤΙΝΙΔΗ, ΕΜΜ. ΚΑΙ ΕΜΜ. ΜΥΛΩΝΑΚΗΔΩΝ, ΜΗΝΑΣ ΚΑΡΠΑΘΑΚΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΕΡΕΩΝ ΠΑΠΑ ΜΙΧΑΗΛ ΚΑΙ ΠΑΠΑ ΝΙΚΟΛΗ 1899». Οι περισσότερες εικόνες του τέμπλου είναι έργα του Βιαννίτη αγιογράφου Εμμανουήλ Κόμη και άλλες νεώτερες δόκιμων αγιογράφων.

Στη βορειοδυτική γωνία εντός του ναού είναι ενταφιασμένος και ο θρυλικός Χαΐνης και ηρωικός καπετάνιος και οπλαρχηγός της Αρκαδίας-Βιάννου, Νικολής Συγγελάκης, η Χατζηαναγνώστης ο Συμιανός (1790-1861).

Ο ναός είναι κοιμητηριακός και καλύπτει τις ανάγκες των οικισμών Κάτω Σύμης και Λουτράκι.