Ναός Αγίου Γεωργίου και Μεταμορφώσεως του Σωτήρος

Παλαιότερα, ο ένας από τους δύο ενοριακούς ναούς των Μύθων ήταν ο Άγιος Γεώργιος, ο οποίος βρίσκεται στη μέση περίπου του οικισμού. Είναι διπλός, δίδυμος, καμαροσκεπής ναός με δύο κλίτη, τα οποία εσωτερικά συνδέονται με χαμηλά τόξα επικοινωνίας. Το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στον Άγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο και το βόρειο κλίτος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού. Είναι κτισμένος σε ερείπια παλαιότερου ναού, ίσως κάποιας παλαιοχριστιανικής Βασιλικής, όπως μαρτυρούν τα υπολείμματα που σώζονται στον περίβολο ανατολικά μπροστά από τις αψίδες του αγίου βήματος. Πριν από μερικά χρόνια πραγματοποιήθηκαν εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης, εξωτερικά και εσωτερικά, και στις 14 Απριλίου 2014 τελέσθηκε ο Αγιασμός των Θυρανοιξίων του ανακαινισμένου πλέον ναού από τον αοίδιμο Μητροπολίτη Ιεραπύτνης και Σητείας κυρό Ευγένιο. 

Εξωτερικά σε όλες τις όψεις αποψιλώθηκαν τα τσιμεντοκονιάματα και αρμολογήθηκε η λιθιδομή, η οποία πλέον είναι εμφανής. Δεν αφαιρέθηκε όμως το περιμετρικό δοκάρι από σκυρόδεμα που, όταν τοποθετήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960, κατέστρεψε τα λίθινα αετώματα, και οικοδομήθηκε νέο μονόλοβο καμπαναριό από τσιμέντο, επενδυμένο με πορόλιθο, στη συμβολή των δύο κλιτών στην ανατολική όψη, στη θέση που προϋπήρχε κατά παράδοση παλαιότερο περίτεχνο από πορόλιθο διακοσμημένο με λιθανάγλυφα μέλη κωδωνοστάσιο. 

Στη βόρεια όψη διακρίνεται η θύρα με απλό λίθινο πλαίσιο, όπου στο υπέρθυρο ανάμεσα σε δύο ρόδακες και ένα ανάγλυφο σταυρό είναι χαραγμένη η χρονολογία «1880 ΜΑΪΟΥ 20», και τα αρχικά γράμματα «Β.Π. ΑΠΟ ΚΑΡΠΑΘΟΣ» και άλλα αρχικά. Προφανώς είναι τα ονόματα των μαστόρων που έκτισαν τον ναό από την Κάρπαθο, απ᾽  όπου κατάγονταν ονομαστοί τεχνίτες και έκτισαν τους περισσότερους ναούς της περιοχής. Πάνω από το ημικυκλικό τόξο της θύρας είναι εντοιχισμένο ένα περίτεχνο λιθόγλυπτο, που πιθανώς προέρχεται από το κατεστραμμένο καμπαναριό. Είναι ένας λιθανάγλυφος κυκλικός ρόδακας που στο κέντρο του σχηματίζεται σταυρός. Εκατέρωθεν της ελικοειδούς απόληξης, κυρίως στο δεξιό μέρος -αριστερά έχει φθαρεί- αναγράφονται τα ονόματα των τεχνιτών «ΜΑΣΤΟΡΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ ΑΥΤΟΝ (sic)». Στη βόρεια όψη διακρίνεται και το παράθυρο ανατολικά της θύρας με λιτό λίθινο πλαίσιο διακοσμημένο λαϊκότροπα, όπου υπάρχει εγχάρακτη η χρονολογία 1887, και χαμηλωμένο ημικυκλικό τόξο. Παράθυρο υπάρχει και στη νότια όψη. Ο ναός στην ανατολική και δυτική όψη κοσμείται με στρογγυλούς διάτρητους λιθανάγλυφους φεγγίτες. Την εικόνα συμπληρώνουν τα λίθινα περίτεχνα φωτιστικά αγιοθύριδα στις αψίδες του ιερού βήματος. 

Στο εσωτερικό χαρακτηριστικά είναι τα ανακουφιστικά τόξα των θόλων και ο ανάγλυφος διάκοσμος των απολήξεων. Τα τέμπλα και των δύο κλιτών είναι ξυλόγλυπτα, έργα του ίδιου τεχνίτη του τέλους του 19ου αι., σκαλιστά με τρόπο διαφορετικό, σχηματίζοντας δικτυωτό πλέξιμο, χωρίς βαθύ σκάλισμα και παραστάσεις και επιχρυσωμένα στο μεγαλύτερο μέρος τους. Εντυπωσιακές είναι και οι εικόνες όλων των ζωνών, τα βημόθυρα και τα λυπηρά, έργα ανώνυμου ζωγράφου της περιοχής και αχρονολόγητες. Εκτός από τη δεσποτική εικόνα του Κυρίου, ζωγραφισμένη στο πρότυπο της εικόνας του Μεγάλου Αρχιερέα του 17ου αι. του αγιογράφου Πολυχρονίου, που βρίσκεται στον μεταβυζαντινό ναό της Παναγίας των Λιθινών, που φέρει χρονολογία 1892. Αξιοσημείωτη είναι μια σπάνια παράσταση στην πρώτη (κάτω) ζώνη του τέμπλου του βόρειου κλίτους, που συναντάται κυρίως σε τοιχογραφημένους ναούς. Ο διάβολος ζεσταίνει το κρεβάτι ενός κοιμώμενου ζευγαριού κατά την ώρα της Κυριακάτικης Θείας Λειτουργίας. Σημαντική θεωρείται και η εφέστια εικόνα του Αγίου Γεωργίου, που είναι τοποθετημένη στο προσκυνητάρι του ναού, στις τέσσερις γωνιές της οποίας υπάρχουν παραστάσεις από το μαρτύριο του αγίου.

Ο ναός ήταν κοιμητηριακός μέχρι το 1901. Έκτοτε τα κοιμητήρια με νόμο της Κρητικής Πολιτείας έπρεπε να μεταφερθούν για λόγους δημόσιας υγιεινής εκτός οικισμού και το κοιμητήριο μεταφέρθηκε στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου. Εξαίρεση αποτέλεσε ο ιερέας Νικόλαος Ταβλάκης, που κοιμήθηκε στις 20.8.1922 σε ηλικία 98 ετών και τάφηκε στον περίβολο του ναού. Σήμερα, ο αύλειος χώρος είναι κατάλληλα διαμορφωμένος και εξωραϊσμένος και σε περίοπτη θέση έχει στηθεί και το Ηρώο του χωριού, στο οποίο αναγράφονται τα ονόματα των Μυθιανών πεσόντων υπέρ πατρίδος στους Βαλκανικούς πολέμους (1912-13) στο μέτωπο της Αλβανίας και την περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής (1940-44).