Ναός Αγίου Νικολάου

Στην κορυφή του Μεταξοχωρίου δεσπόζει σε περίοπτη θέση ο ευμεγέθης για τα δεδομένα της εποχής ιερός ναός του Αγίου Νικολάου. Άρχισε να οικοδομείται στα τέλη του 19ου αι. από τον Γεώργιο Σοφουλάκη, ο οποίος εν τω μεταξύ απεβίωσε όταν το ημιτελές κτίσμα βρισκόταν στους «πρωτοθόλους». Τον Μάρτιο του 1904 ο Επίσκοπος Ιεράς και Σητείας Αμβρόσιος Σφακιανάκης εκδίδει στο όνομα του Εμμανουήλ Α. Χατζαντωνάκη νέα αρχιερατική άδεια περιοδείας για τη συλλογή εράνων, με σκοπό την αποπεράτωση του έργου που είχε ξεκινήσει ο ομοχώριός του. Το 1910 ολοκληρώθηκαν οι εργασίες και ο ναός εγκαινιάσθηκε από τον παραπάνω Ιεράρχη. Τον Νοέμβριο του 1913 με νέο έγγραφο, ο δραστήριος και διακρινόμενος για την αρετή και τα άλλα κοινωφελή έργα του, αλλά και για την αυστηρή τήρηση του Καταστατικού Νόμου της εν Κρήτη Εκκλησίας Επίσκοπος, προτρέπει την Ενοριακή Επιτροπεία Παρσά να παραλάβει από τους εγκαινιαστές τη διαχείριση της κινητής και ακινήτου περιουσίας του ναού του Αγίου Νικολάου και να περιέλθει υπό την δικαιοδοσία της.

Ο ναός είναι μονόχωρος καμαροσκεπής και διακρίνεται για το ύψος του. Παρά τις ατυχείς επάλληλες επεμβάσεις στις όψεις με τσιμεντοκονιάματα και περιμετρικά στα αετώματα, διατηρούνται κάποια στοιχεία της αρχικής του δομής. Η θύρα στη νότια όψη έχει λιτό λίθινο πλαίσιο, το υπέρθυρο γείσο κοσμείται με ακόσμητα κυμά­τια, και με λιτή ανάγλυφη διακόσμηση είναι και το οξυκόρυφο με διπλή καμπυλότητα υπέρθυρο τόξο, εντός του οποίου σε εντοιχισμένο πορόλιθο διακρίνοται μεταξύ άλλων χαραγμένα και τα ονόματα των προαναφερθέντων κτητόρων και η χρονολογία 1910 «ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΕΤΟΣ 1910 ΧΑΤΖΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΕΥΚΙΑΝΑΚΗΣ. ΕΜΜΑΝ. ΠΕΥΚΙΑΝΑΚΗΣ. ΓΕΡΟΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΟΦΟΥΛΑΚΗΣ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΧΑΤΖΑΝΤΩΝΑΚΗΣ. ΧΑΤΖΗ ΓΑΡΕΦΑΛΑΚΗΣ 7 ΑΠ(ΡΙΛΙΟΥ)». Στο λίθινο πλαίσιο του παραθύρου της νότιας όψης είναι χαραγμένη σε ανάγλυφη μορφή ανάμεσα σε σταυρό η χρονολογία 1889, επιβεβαιώνοντας τα όσα αναφέρει το προαναφερθέν έγγραφο. Η δυτική όψη κοσμείται με στρογγυλό διάτρητο ακτινωτό λίθινο φεγγίτη και η κόγχη του ιερού βήματος με λίθινο περίτεχνο φωτιστικό αγιοθύριδο.

Εσωτερικά δεσπόζει το απλό ξύλινο τέμπλο, χωρίς ιδιαίτερα σκαλίσματα παρά μόνο στα λυπηρά, στις θύρες του αγίου βήματος και στις επιστέψεις των κολονών, όπου το σκάλισμα και το επιχρύσωμα διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Σε όλες τις ζώνες του τέμπλου οι εικόνες είναι έργα του λαϊκού αγιογράφου Μοναχού Μακαρίου Καμπάνη από τη Μονή Βιδιανής Οροπεδίου Λασιθίου και του συγγενούς του Κωνσταντίνου και φέρουν τη χρονολογία 1912.