Ενοριακός Ναός Αγίας Ζώνης και Αγίου Τρύφωνος

Ο μεγάλος ενοριακός ναός των Μύθων οικοδομήθηκε στα τέλη του 19ου αι. για να καλύψει τις αυξανόμενες λειτουργικές ανάγκες των κατοίκων και δεσπόζει σε περίοπτη θέση στη νοτιοδυτική μεριά του αναπτυσσόμενου τότε οικισμού. Ήταν ο δεύτερος ενοριακός ναός, αφού ως γνωστόν μέχρι και την κοίμηση του π. Νικολάου Ταβλάκη το 1922 στους Μύθους υπηρετούσαν δύο Ιερείς.

Ο ναός είναι δίδυμος καμαροσκεπής. Το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Κατάθεση της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου και το βόρειο κλίτος στον Άγιο Τρύφωνα, προστάτη των γεωργών. Εσωτερικά συνδέονται με ψηλά τόξα επικοινωνίας στηριζόμενα σε δύο κίονες με λαϊκότροπα κιονόκρανα. Ο ναός ολοκληρώθηκε το 1891, σύμφωνα με τις εγχάρακτες επιγραφές στο λίθινο πλαίσιο της κεντρικής θύρας (1889), στην απόληξη του οξυκόρυφου με διπλή καμπυλότητα υπέρθυρου τόξου (1889) και τις εντοιχισμένες επιγραφές εκατέρωθεν του κίονα που στηρίζει το δεύτερο τόξο «1891 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΤΙΜΙΑΣ ΖΟΝΙΣ (sic)» και «1891 ΑΓΙΟΣ ΤΡΥΦΩΝ».

Αρχιτεκτονικά ο ναός μιμείται τον εκλεκτικιστικό ρυθμό του τέλους του 19ου αι, χωρίς ωστόσο το αποτέλεσμα να είναι ικανοποιητικό, αφού οι τεχνίτες είναι λαϊκότροποι. Τα λιθόκτιστα πλαίσια που κοσμούν τις θύρες της νότιας και βόρειας όψης, αλλά και τα παράθυρα είναι απλά χωρίς ιδιαίτερη ανάγλυφη διακόσμηση. Λιτά είναι και τα οξυκόρυφα με διπλή καμπυλότητα τόξα πάνω από τις θύρες. Οι λιτές αετωματικές επιστέψεις κοσμούνται με κυκλικό διάτρητο λιθόγλυπτο φεγγίτη στον ανατολικό και δυτικό τοίχο, όπως και οι αψίδες του ιερού βήματος με λίθινα περίτεχνα φωτιστικά αγιοθύριδα. Στη συμβολή των δύο κλιτών στην ανατολική όψη έχει ανυψωθεί ακαλαίσθητο τρίλοβο κωδωνοστάσιο από τσιμέντο στη θέση παλαιότερου λίθινου. Ατυχής θεωρείται και η κατασκευή περιμετρικά ενός γείσου με δοκάρια από σκυρόδεμα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για να στερεωθεί ο ναός, που επέφερε περισσότερα προβλήματα στο μνημείο, λόγω επιπρόσθετου βάρους. Το ίδιο συνέβη και στο εσωτερικό του ναού, όπου οι σιδερένιοι ελκυστήρες καλύφθηκαν με δοκάρια από σκυρόδεμα για να στερεωθούν οι θόλοι. 

Εσωτερικά εντυπωσιάζουν τα περίτεχνα ξυλόγλυπτα τέμπλα με τα λυπηρά και τα αναστάσιμα, ιδιαιτέρως του νότιου κλίτους της Αγίας Ζώνης, με περίτεχνες διακοσμήσεις, βαθύ και λεπτομερές σκάλισμα και εξαιρετικές παραστάσεις από το φυτικό και το ζωικό βασίλειο. Όλες οι εικόνες του κλίτους έχουν αγιογραφηθεί από τον Βιαννίτη λαϊκό αγιογράφο Εμμανουήλ Κόμη και φέρουν χρονολογίες 1894, 1905 έως και 1909, εκτός από την εικόνα του Χριστού που αγιογραφήθηκε από τον Σ. Αικατερινίδη το 1922. Ιδιαίτερο θεωρείται και το τέμπλο του κλίτους του Αγίου Τρύφωνος και ειδικά το επιχρυσωμένο μέρος. Οι εικόνες είναι μεταγενέστερες του Ιερέως Γεωργίου Μανουσάκη του έτους 1972, που αντικατέστησαν τις παλαιότερες που έχουν αναρτηθεί στους τοίχους, έργα του Ε. Ζωγραφάκη με χρονολογία 1918. Επίσης ενδιαφέρουσα είναι η φορητή εικόνα της Καταθέσεως της Αγίας Ζώνης με χρονολογία 1895, που βρίσκεται στο προσκυνητάρι του ναού και έχει αγιογραφηθεί από τον λαϊκό αγιογράφο Εμμανουήλ Ι. Ψαράκη, από τον Άγιο Βασίλειο Βιάννου.