Ναός Αγίας Μαρίνας - Αγίων Ραφαήλ, Νικόλαου και Ειρήνη

Δυτικά της Μυρσίνης και σε κοντινή απόσταση περίπου 500 μ., βόρεια της εθνικής οδού Αγίου Νικολάου-Σητείας, βρίσκεται ο παλαιός συνοικισμός της Αγίας Μαρίνας με τον ομώνυμο ενετικό ναό. Ο οικισμός δημιουργήθηκε μετά την ανέγερση του ναού και βρισκόταν μέσα σε διάφορα δένδρα, αμπέλια, κληματαριές και κήπους, καθώς σε μικρή απόσταση βρίσκεται η πηγή «Κεφαλοβρύσι». Σήμερα είναι ερειπωμένος, όπως και το κοντινό μετόχι Τσαγκαριανό αλλά και οι υπόλοιπα συνοικισμοί της Μυρσίνης.

Κατά την παράδοση τον ναό ανήγειρε κάποιος μοναχός, που εγκαταστάθηκε στην περιοχή τα χρόνια της Ενετοκρατίας και με την πάροδο του χρόνου ιδρύθηκε μικρό μονύδριο.

Ο ναός σήμερα είναι δίχωρος. Αρχικά όμως ήταν μονόχωρος καμαροσκεπής, αφιερωμένος στην Αγία μεγαλομάρτυρα Μαρίνα, με ένα πλάγιο ορθογώνιο νάρθηκα, προσαρτημένο στη βόρεια πλευρά του. Το έτος 1994 ο νάρθηκας διαμορφώθηκε σε δεύτερο ναό, αφιερωμένο στους νεοφανείς και θαυματουργούς Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη, τους εν Λέσβω μαρτυρήσαντες, ενώ διατηρήθηκε η ίδια είσοδος.

Το σωζόμενο πλαίσιο στο θύρωμα της κυρίας εισόδου του εγκάρσιου κλίτους έχει χαρακτηριστικά ναών της ενετικής περιόδου, με τετράγωνο υπέρθυρο που σχηματίζει πλαίσιο. Επίσης, το λίθινο φωτιστικό αγιοθύριδο στην αψίδα του ιερού βήματος του κλίτους της Αγίας Μαρίνας είναι περίτεχνο, αξιόλογο αρχιτεκτονικό δείγμα της εποχής.

Δυστυχώς, ο ναός κακοποιήθηκε βάναυσα, αφού για να σχηματιστεί δεύτερη αψίδα καταστράφηκε ο νάρθηκας, διανοίχθηκε δεύτερο παράθυρο στη δυτική όψη και θύρα που συνενώνει εσωτερικά τα δύο ιερά θυσιαστήρια. Τότε για να περιδεθεί ο νέος ναός, κατασκευάστηκε περιμετρικά ένα δοκάρι από σκυρόδεμα, τόσο στα θεμέλια, όσο και στο ύψος της στέγης, αλλά και στις τέσσερις γωνίες και στα σημεία που ενώνονται τα δύο κλίτη και εγκιβωτίστηκε όλο το οικοδόμημα προσθέτοντας περίσσιο βάρος. Τέλος, προστέθηκε και το καμπαναριό από τσιμέντο στη δυτική όψη.

Εσωτερικά διακρίνεται το χαμηλό ανακουφιστικό τόξο επικοινωνίας που συνέδεε τον αρχικό ναό με τον ορθογώνιο νάρθηκα. Το τέμπλο του κλίτους της Αγίας Μαρίνας είναι λιτό ξύλινο και είναι τμήμα του αρχικού τέμπλου του Ιερού Καθεδρικού Ναού της Αγίας Αικατερίνης Σητείας. Το τέμπλο του νέου κλίτους είναι γύψινο, το οποίο φιλοτέχνησε ο πρώην Εφημέριος της Ενορίας πρωτ. Γεώργιος Χριστοδουλάκης. Ο ίδιος λαϊκός αυτοδίδακτος τεχνίτης ζωγράφισε και τα δύο τέμπλα. Οι εικόνες αντικαταστάθηκαν με νέες. Στο δάπεδο τοποθετήθηκε κεραμικό πλακάκι. Έτσι ελάχιστα στοιχεία θυμίζουν το παλαιό και ιστορικό μνημείο.

Στην εξωτερική αυλή, όπου άλλοτε αποτελούσε το παλαιό κοιμητήριο του συνοικισμού, σήμερα υπάρχουν κυπαρίσσια και πέτρινα παγκάκια με ξύλινη επένδυση και ο χώρος είναι στρωμμένος με σκυρόδεμα.

Υπάρχει σχετική μαρμάρινη πλάκα, πάνω από το ενετικό θύρωμα της κύριας εισόδου στη βόρεια όψη που αναγράφει: «Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΡΑΦΑΗΛ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΘΗ ΔΑΠΑΝΑΙΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ & ΜΑΡΙΑΝΘΗΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗ ΕΝ ΣΩΤΗΤΙΩ ΕΤΕΙ 1994».

Τα ιερά εγκαίνια του κλίτους των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης τελέσθηκαν στις 27 Αυγούστου 1995 από τους μακαριστούς Μητροπολίτες Ιεραπύτνης και Σητείας κυρό Ευγένιο, και Πέτρας και Χερρονήσου κυρό Νεκτάριο, με ανάδοχο τον μακαριστό σήμερα Εμμ. Ζερβονικολάκη του Γεωργίου.

Η προφορική παράδοση αναφέρει ότι το αρχικό κλίτος της Αγίας Μαρίνης ήταν στολισμένο με κανδήλες, επάργυρα και επίχρυσα ιερά σκεύη, ενώ υπήρχαν και πολλά αφιερώματα από τους «ταξιμάρηδες», κυρίως δε από τους καϊξήδες που προσόρμιζαν τα καΐκια τους στο Μόχλος.