Ναός Αγίου Νικολάου

Ο ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στο μέσον του οικισμού των Μαλλών. Η εξωτερική εντύπωση που δίνει σήμερα διαφέρει κατά πολύ σε σχέση με την αυθεντική του μορφή καθώς έχει υποστεί έκτεταμένες επεμβάσεις που τον κάνουν να μοιάζει με ναούς της σύγχρονης εποχής. Όταν όμως μπαίνει κανείς μέσα, οι λίγες σωζόμενες τοιχογραφίες δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι πρόκειται για κτίσμα της Ενετοκρατίας.

Εκτός όμως από τις σύγχρονες επεμβάσεις, ο ναός είχε υποστεί και κατά το παρελθόν δραστικές μετασκευές που ενδεχομένως συνδέονται με μερική καταστροφή του από έναν σεισμό.

Αρχικά ήταν ένας σταυρεπίστεγος ναός, δηλαδή με δύο διασταυρούμενες καμάρες οι οποίες είχαν διαφορετικό ύψος. Μόνον έξι ναοί αυτού του σπάνιου τύπου έχουν εντοπιστεί στην ανατολική Κρήτη και έχουν χρονολογηθεί στο πρώτο μισό του 14ου αι. 

Από τον αρχικά κατάγραφο με τοιχογραφίες ναό διατηρούνται λίγα μόνον σπαράγματα. Από αυτά σε πολύ καλή κατάσταση διακρίνονται μόνο τρεις μορφές: Οι άγιοι Κύριλλος Κρήτης, Ιωάννης ο Ελεήμων και Εύπλος. Από τις υπόλοιπες τοιχογραφίες αναγνωρίζονται με πολλή δυσκολία τρεις χριστολογικές παραστάσεις (Μεταμόρφωση, Μυστικός Δείπνος και Προδοσία) καθώς και έξι ολόσωμες μορφές στην κάτω ζώνη (τρεις άγιοι στον βόρειο τοίχο και τρεις αγίες στον δυτικό). Πρόκειται για έργο ικανού καλλιτεχνικού συνεργείου που μπορεί να χρονολογηθεί στο τέλος του 14ου η τις αρχές του 15ου αιώνα.

Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι οι νεώτερες επεμβάσεις εξωραϊσμού αδικούν αυτό το τόσο σημαντικό ιστορικό μνημείο και τόσο οι τοπικοί φορείς όσο και οι αρμόδιες υπηρεσίες θα πρέπει να εξετάσουν σοβαρά το ζήτημα της κατά το δυνατόν αποκατάστασής του.